SPORTOWE KLUBY ŻYDOWSKIE NOWEGO SĄCZA
Początek XX wieku przyniósł wiele przemian społecznych. Wówczas ludzie zaczęli bardziej dbać o swoje zdrowie i sprawność fizyczną. Wobec tych nowych nurtów społeczność żydowska nie pozostawała obojętna. W całej Europie, również w Polsce, zaczęły powstawać żydowskie kluby sportowe. Pośród nich najprężniej działały kluby Makabi utożsamiane z ruchem syjonistycznym.
W międzywojennym Nowym Sączu funkcjonowało pięć żydowskich klubów sportowych. Cztery z nich (Bar Kochba, Hakoach, ŻKS Gwiazda, Żydowska Młodzież Sportowa) powstały w 1922 roku. Niestety niektóre z nich istniały bardzo krótko. W wyżej wymienionych klubach funkcjonowała tylko sekcja piłki nożnej. Nazwy klubów miały kojarzyć się z siłą i odwagą – na przykład „Hakoach” (siła) , „Bar Kochba” (imię dowódcy drugiej wojny żydowsko-rzymskiej), „Makabi” (z hebr. młot; przydomek Judy Machabeusza, przywódcy żydowskiego).
Największy żydowski klub w Nowym Sączu to Makabi. Rozpoczął on swoją działalność w 1923 roku i zakończył w 1939 roku. Początkowo klub przeżywał duże trudności, jednak po 1931 roku zaczął się rozwijać. Pierwsza powstała sekcja piłki nożnej, później w 1932 roku utworzono kolejne sekcje: narciarską, lekkoatletyczną, gimnastyczną, tenisa stołowego i gier zespołowych. Kiedy klub zaczął się rozwijać, wówczas zarząd postanowił przystąpić do budowy boiska na terenie ofiarowanym przez znanego miejscowego działacza syjonistycznego Eljasza Einhorna. Młodzież na zajęciach sportowych gromadziła się w nowym lokalu na ul. Kunegundy. Prezesem klubu został dr Jakub Mendler, wiceprezesem Eliasz Einhorn oraz Artur Hochhelser. Sekcja narciarska kierował Schreiner, a gimnastyczną zarządzał Rubinfeld. Oddział cieszył się poparciem miejscowego społeczeństwa, jako jedyny żydowski klub.
W 1934 r. piłkarze Makabi ponieśli dotkliwą porażkę podczas meczu z Sandecją – przegrali 0:10. Makabi przegrywało nawet z KS „ Strzelcem” , który grał na również bardzo niskim poziomie. Piłkarze tego żydowskiego klubu tylko w 1938 roku występowali w rozgrywkach związkowych (w klasie „C”), a w innych latach grali w spotkaniach towarzyskich z miejscowymi drużynami. Za to od 1934 roku sekcja lekkoatletyki uczestniczyła w zawodach związkowych, ale trzy lata potem skreślono ją z podokręgu KOZLA w Nowym Sączu za brak aktywności. W 1936 r. sekcja gier zespołowych uczestniczyła w rozgrywkach o mistrzostwo klasy „B” Nowosądeckiego Podokręgu Krakowskiego Związku Gier Sportowych. Siatkarki grały w mistrzostwach klasy „B”, a koszykarze w rozgrywkach klasy „C”. Makabi posiadało w latach 1933-1939 jedną z najlepszych sekcji tenisa stołowego w Nowym Sączu. Zawodnicy osiągali bardzo wysokie wyniki, pokonywali nawet „Sandecję”, byli często najlepsi w całym okręgu. Sekcja pingpongowa urządzała turnieje, które przyniosły zwycięstwo miedzy innymi zawodnikowi o nazwisku Friedman.
Inne żydowskie kluby w Nowym Sączu prowadziły rozgrywki piłkarskie z miejscowymi drużynami, nie odnosząc żadnych sukcesów. W 1931 roku klub ŻKS „Gwiazda” Nowy Sącz (związany z ruchem robotniczym Poale Syjon Lewica) przegrał miedzy innymi z „Sandecją” na turnieju piłkarskim organizowanym przez „Strzelca”. Gwiazda od 1932 roku prowadziła również sekcje kolarską, organizowała wycieczki i kolonie letnie.
Żydzi nie byli tylko zrzeszeni we własnych towarzystwach sportowych, ale czynnie uczestniczyli w działalności innych klubów. Przy tej okazji warto wspomnieć o piłkarzu Sandecji, Samuellu Kippelu. Był jedną z najbardziej wyrazistych postaci drużyny, a grał jako lewy pomocnik „Sandecji”. W swojejkarierze strzelił 112 goli przez co stał się jednym z piłkarskich rekordzistów „Sandecji”. Interesowały się nim inne kluby piłkarskie między innymi „Cracovia” czy „Tarnovia”. Karierę piłkarską zakończył w skandaliczny sposób, ponieważ był zamieszany w aferę korupcyjną. Sprawa dotyczyła kupienia meczu z Kablem Kraków, przesadzającym o awansie do wyższej klasy rozgrywkowej. Samuel Kippel zginął w obozie koncentracyjnym podczas II wojny światowej.
Obecnie jedynym większym klubem żydowskim w Polsce jest Makabi w Warszawie. Odbywają się w nim regularne zajęcia z zakresu piłki nożnej, jogi, oraz nauki języka hebrajskiego. W najbliższym czasie drużyna piłkarska z tego klubu będzie posiadać oficjale stroje. Twórcy czerpali wzory ze zdjęć przedwojennego klubu Makabi z Warszawy oraz drużyny z Nowego Sącza. Dwa egzemplarze nowego stroju trafiły do Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN oraz do Izraela. Warto dodać, że w 2017 r. reprezentacja polskich klubów Makabi będzie brała udział w Makabiadzie w Izraelu, trzecim największym wydarzeniu sportowym na świecie po igrzyskach olimpijskich i Uniwersjadzie.
Agnieszka Górka
